Uzależnienia behawioralne – to pojęcie można coraz częściej usłyszeć w mediach lub przeczytać na różnych forach. Czym jest uzależnienie behawioralne? Jakie może mieć skutki?
Jeszcze parę lat temu największym zmartwieniem rodziców nastolatka była obawa, że sięgnie on po używki typu alkohol, papierosy lub marihuana. Teraz coraz częściej mamy do czynienia z uzależnieniem behawioralnym – najprościej mówiąc uzależnieniem od czynności. Uzależnienia te wystąpić mogą również u osób dorosłych, jednak jak wskazuje wiele badań uzależnienia behawioralne częściej dotyczą młodych osób, które podatne są na wpływ środowiska zewnętrznego oraz rówieśników.
Rodzaje uzależnień behawioralnych
Ciężko o pełną listę uzależnień, które można tutaj wymienić. Niemniej jednak do uzależnień behawioralnych zalicza się przede wszystkim:
- Uzależnienie od internetu;
- Uzależnienie od telefonu komórkowego;
- Uzależnienie od gier komputerowych;
- Hazard;
- Uzależnienie od pornografii;
- Pracoholizm.
Lista uzależnień od czynności, popedów stale się powiększa. Obecnie do uzależnień behawioralnych zalicza się już również: uzależnienie od kart płatniczych, od seksu, przesadnego dbania o swoje ciało poprzez liczne ćwiczenia i wysiłek fizyczny, dietę wysokobiałkową, czy też używanie sterydów anabolicznych (w terminologii-bigoreksja). Na liście znajduje się również nadmierna koncentracja na zdrowym odżywianiu (w terminologii – ortoreksja), uzależnienie od opalania i solarium (w terminologii – tanoreksja). Coraz częściej mówi się także o uzależnieniu od chirurgii plastycznej czy też medycyny estetycznej.
Powyższe zachowania traktowane są jago kompulsywne, nad którymi człowiek nie potrafi zapanować, a te jednocześnie wpływają negatywnie na funkcjonowanie organizmu. Zachowania te nie dają szczęścia, lecz niwelują wewnętrzne napięcie, a także złe samopoczucie. Uzależnienia behawioralne można sklasyfikować jako uzależnienia psychiczne, niesubstancjalne. O tym, że granica została przekroczona świadczy duże zapotrzebowanie, a także częstotliwość wykonywanej czynności.
Granica pomiędzy normalnością, a uzależnieniem behawioralnym jest bardzo ciężka, ponieważ wiele z nich uważa się niezagrażające człowiekowi, które jednocześnie akceptowane są przez społeczeństwo. Mowa tutaj np. o pracoholizmie.
Co świadczy o uzależnieniu behawioralnym?
Zachowania związane z uzależnieniem behawioralnym niewiele różnią się od tzw. uzależnień tradycyjnych. Jakie cechy można przypisać uzależnieniom niesubstancjalnym?
- Kontynuacja szkodliwych zachowań pomimo szkód jakie powodują;
- Zaniedbywanie innych czynności, w tym również źródeł przyjemności;
- Silne pragnienie podejmowania konkretnej czynności.
Co ciekawe, pomimo tego, że objawy uzależnień behawioralnych zgodne są z objawami innych uzależnień, jak np. zażywanie środków psychoaktywnych, to nie są one uznane oficjalnie jako uzależnienia. Dlaczego? Brakuje większych badań na temat jak jedzenie czy też zakupy zaliczyć do uzależnień. Niemniej jednak wiele badaczy i naukowców stale prowadzi liczne eksperymenty i doświadczenia w celu zbadania i głębszego poznania uzależnień behawioralnych. Ze wspomnianych uzależnień od czynności jedynie hazard znajduje się w międzynarodowej klasyfikacji zaburzeń psychicznych. Jednak nie jako uzależnienie, ale jako patologiczne zachowanie.
Jak można rozpoznać dziecko/nastolatka uzależnionego?
Podstawowym objawem uzależnienia od czynności np. Gier komputerowych jest sytuacja kiedy dziecko większą część swojego wolnego czasu poświęca na granie. Dodatkowo agresywnie i nerwowow reaguje kiedy rodzic chce im w tym przeszkodzić. Rezygnuje z kontaktów osobistych ze znajomymi, rówieśnikami,a także pojawiają się problemy ze snem lub odżywianiem.
Dostrzeżenie przez rodzica granicy pomiędzy tym co jest hobby dziecka, a co jest już nałogiem jest bardzo cienka. Stała obserwacja oraz bliskie relacje dziecka z rodzicem mogą pomóc w sklasyfikowaniu tego.
Profilaktyka leczenia uzależnienia behawioralnego
Jak w przypadku innych uzależnień, czy też chorób, tutaj także ważna jest profilaktyka. Kiedy dziecko, nastolatek zmaga się z uzależnieniem od czynności, to należy szczególny nacisk kłaść na:
- Poznawanie jak reagować i radzić sobie z emocjami i stresem, przy jednoczesnym budowaniu stabilnej samooceny i poczuciu własnej wartości;
- Podejmowanie decyzji i rozwiązywanie problemów, w tym poznanie zdrowego sposobu na spędzanie wolnego czasu;
- Utrzymywanie bliskich relacji z ludźmi, budowanie asertywnego reagowania w sytuacjach napięcia, nacisku.
Jak wskazuje wiele naukowych badań w leczeniu uzależnień behawioralnych zarówno wśród dzieci, młodzieży jak i dorosłych najbardziej skuteczna jest metoda badawczo-poznawcza, a także dialog motywacyjny. Alarmujące statystyki wskazują, że każdego roku dochodzi do nowych przypadków zachorowań. Dlatego tak ważne jest podejmowanie działań profilatycznych i informacyjno-edukacyjnych, które dotyczą mechanizów uzależnienia, jego objawów i faz, a także konsekwencji jakie związane są z uzależnieniem behawioralnym.
źródło zdjęcia głównego: pexels.com
